Jungle World over arbeidsmigranten in Europa | Recensies enzo | GLOBALINFO

Het Duitse linkse weekblad Jungle World heeft een themanummer gemaakt over de strijd van migranten in Europa rond met name arbeid en verblijfsvergunningen. Dat levert een indringend plaatje op, en een vergelijking tussen de situatie in de verschillende landen en de houding van reguliere vakbonden daar.. Alle artikelen zijn ook online te lezen.
Aanleiding voor de special was de eerste arbeidsmigrantenstaking in Europa. Op 1 maart was in Frankrijk en Italië de 'Dag Zonder Ons' uitgeroepen, waarop migranten het werk neerlegden om te laten zien hoezeer de rest van de maatschappij afhankelijk is van hun arbeid. Er waren in de beide landen op die dag grote manifestaties (2500 mensen in Parijs, 10.000 in Bologna, 2000 in Napels etc.). In Brescia werd in 50 bedrijven gestaakt. Hoewel hier en daar grote menigtes op de been kwamen, was de staking volgens het tijdschrift vooral symbolisch.

Informatie over de achtergrond van deze opmerkelijke staking en over het arbeidsmigratiebeleid van de EU is in het artikel Ausgrenzen und Ausbeuten te lezen. Het beleid van de EU is nogal gespleten. Aan de ene kant een hard anti-migratiebeleid waarbij tegenwoordig militaire verdragen met de landen van herkomst van de migranten gesloten worden, zodat met steun van de EU het tegengaan van illegale migratie daar al begonnen wordt. Maar daarnaast erkent de EU dat ze de goedkope arbeidskracht van de migranten nodig heeft, en wordt geprobeerd de migratie zo te sturen dat alleen de arbeiders die nodig zijn binnengelaten worden, en dan nog vaak op tijdelijke contracten.
Opvallend in de berichtgeving van Jungle World is de belangrijke rol die toegedicht wordt aan zelforganisatie van (ongedocumenteerde) migranten. Tot voor kort konden zij ook niet of nauwelijks terecht bij reguliere vakbonden, die in hen eerder een gevaar voor de bestaande verhoudingen zagen. In 2002 begonnen ongedocumenteerde schoonmakers een staking bij de hotelketen Accor in Frankrijk (waarvoor jaren later ook in Nederland solidariteit werd betoond). De radicale vakbond SUD verklaarde zich uiteindelijk solidair en zette de stakingskas voor hen open. Ook in Andalusië in Spanje strijdt een vakbond, SOC-SAT voor de rechten van ongedocumenteerden die in de groenteplantages werken. Volgens het tijdschrift zijn dat nog uitzonderingen en zien de meeste vakbonden ongedocumenteerden
vooral als een gevaar voor de uitonderhandelde loontarieven. Een triest voorbeeld in Duitsland was een kliklijn die de Duitse bouwbond IG Bau in 2004 instelde, waarmee anoniem informatie over ongedocumenteerde arbeiders in de bouw doorgegeven kon worden. Hoewel er - mede onder druk van migranten en steungroepen - wat verandering te zien is, zijn de meeste vakbonden nog niet zover dat ze inzien dat de ongedocumenteerde arbeiders juist het hardst getroffen worden en daarom alle steun nodig hebben.

Andere artikelen beschrijven de situatie in Italië waar naar schatting zelfs 20 procent van de pizzabakkers van buitenlandse afkomst is en de regering een snoeihard beleid jegens ongedocumenteerde migranten hanteert. Verblijfsvergunningen verkrijgen kan alleen bij het hebben van een contract voor vast werk, wat natuurlijk meestal onmogelijk te krijgen is en de mogelijkheden tot uitbuiting door de werkgever vergroot. Ook is er een soort inburgeringsprogramma ingesteld waarbij de migrant 30 'integratiepunten' moet verdienen om toegelaten te worden. Daaronder vallen zaken als huurcontract en ziekenkostenverzekering en als je ontslagen wordt moet je binnen een half jaar een nieuwe baan gevonden hebben anders wordt je tot 'irregulier' bestempeld en kun je uitgewezen worden. Geen wonder dat het gelukt is om 13 uitzetcentra vol te krijgen in het land. Maar kort nadat de aangescherpte wet Bossi-Fini vorige zomer ingesteld werd, werd ook duidelijk dat daarmee het hele systeem voor sociale hulp in duigen kwam te liggen: De zorg voor kinderen, zieken en ouderen is in Italië bijna geheel geprivatiseerd en het zijn precies de migranten die dat werk tegen slechte betaling doen. Om te voorkomen dat het zorgsysteem volledig crashte, heeft de regering toe moeten staan dat het repressieve beleid wat bijgesteld werd.

In Groot-Brittannië is de minister van Justitie Baronesse Scotland onverwacht pleitbezorger van legalisatie van ongedocumenteerde migrantenarbeiders geworden toen afgelopen herfst onthuld werd dat ze zelf zo iemand als huishoudster had werken. Dat terwijl de labour-baronesse en hogerhuislid in 2006 hoofdarchitect was van de aangescherpte 'wet op immigratie, nationaliteit en asiel'. Volgens die wet werd het een misdrijf om mensen voor werk aan te nemen die niet over de benodigde papieren beschikken. De barones en haar baas Gordon Brown redden zich eruit door te beweren dat de huishoudster haar voor de gek gehouden zou hebben met vervalste papieren. Ondertussen wordt ook in Groot-Brittannië steeds duidelijker hoeveel werk er door (ongedocumenteerde) migranten verzet wordt en dat er wat aan de rechten van de volgens de London School of Economics minsten 600.000 papierloze arbeiders moet gebeuren. Een campagne voor een soort generaal pardon is steeds sterker aan het worden en wederom mede door zelforganisatie. De campagne heet 'Stranger into Citizens' (www.strangersintocitizens.org. uk) en hele gemeentes en steden hebben zich inmiddels voorstander verklaard.

Vergelijkbare overzichten zijn er van Griekenland waar een regelrechte schaduweconomie bestaat en de strijd van migrantenarbeiders voor hun rechten een dramatisch nieuwe wending kreeg toen in 2008 Konstantina Kouneva een aanslag te verduren kreeg met zuur, die waarschijnlijk gericht was tegen haar rol als organisatrice van schoonmakers. In tegenstelling tot wat racisten beweren, zou de crisis in Griekenland verder verergeren als de arbeidsmigranten het land zouden verlaten. Onderzoeksinstelling E.M.ME.DIA heeft berekend dat 'buitenlandse' arbeiders per dag 6,5 miljoen euro in de economie brengen en doordat ze veelal de goedkoopste arbeid verrichten 2 a 5 procent van het bbp produceren.

In Frankrijk zou de economie ook in elkaar klappen als migranten er niet meer zouden werken. Daar hebben migrantenorganisaties onder meer een 'ministerie voor regularisatie' opgericht (http://ministere-de-la-regularisation-de-tous-les-sans-papiers.net), een reactie op de instelling van een 'ministerie voor migratie en nationale identiteit' door Sarkozy (mooie foto's manifestatie voor opheffing ministerie). Ook in Frankrijk is de schizofrene situatie dat aan de ene kant illegalen op hun werk gejaagd worden, maar dat aan de andere kant beseft wordt dat ze onmisbare arbeid verrichten die dan vaak oogluikend toegestaan wordt. Jungle World merkt op dat de staking in Frankrijk niet erg effectief was en slecht georganiseerd werd zonder veel binding met migrantengroep. Ook was er een merkwaardige poging tot humor van extreemrechtse zijde die op 1 maart een bijeenkomst organiseerde onder het motto: "Een dag zonder migranten, hoera!".

In een apart artikel wordt ingezoomed op het beleid van de Duitse vakbond DGB, vergelijkbaar met de FNV in Nederland. Papierloze migrantenarbeiders eisen al jaren dat de vakbond ook voor hen opkomt, en ook in Duitsland zit daar nu enige schot in. Dienstenbond Verdi geeft nu (in Berlijn en Bremen ook aan loket) advies aan ongedocumenteerden. Tegelijkertijd wordt echter ook nog steeds campagne gevoerd tegen 'zwartwerkers' in de horeca of de bouw.

Schrijnend voorbeeld dat opgevoerd wordt is de Chileense Ana S. Ze werkte als huishoudster bij een gezin in Hamburg zonder duidelijke afspraken over haar rechten, en moest zeven dagen per week paraat zijn en kreeg nog geen euro per uur als loon. Toen haar visum afgelopen was. werd ze op straat geknikkerd terwijl ze nog maanden loon tegoed had. Via een speciaal bureau voor ongedocumenteerden van Verdi, dat door activisten in Hamburg opgezet is (MigrAr) werd ze lid van de vakbond en stapte naar de arbeidsrechter. Ze won, maar kreeg maar een deel van het achterstallige loon waar ze recht op had. Maar in veel gevallen bestaat er niet zo'n loket, of laten ongedocumenteerden het erbij zitten omdat ze zich laten intimideren.Toch is het loket in Hamburg belangrijk, dat sinds begin dit jaar officieel door de DGB gesteund wordt, die ook twee mensen betaalt om er te werken. De hoop is dan ook dat dit de trend zet in de rest van de vakbeweging. De woorvoerder van de eveneens bij de DGB aangesloten politiebond, vindt het maar niks.

Uitsmijter van de special is een interview met de Italiaanse journalist Fabrizio Gatti van tijdschrift L'Espresso. Hij heeft onder maar reportages geschreven door met migranten mee te reizen die ongedocumenteerd Europa binnen probeerden te komen, en de ongelofelijke taferelen onderweg te beschrijven.
Italië is helemaal een land met een schaduweconomie die volgens Gatti 23 procent van het bbp beslaat. Daarin zijn natuurlijk vel ongedocumenteerden werkzaam die officieel rechteloos zijn en uitgebuit worden, maar zich ook organiseren en terugvechten. De rellen die afgelopen januari in Rosarno uitbraken in het uiterste zuiden van het land (zie eerder bericht) zijn er een goed voorbeeld van. Volgens Gatti was de maffia er daarbij op uit om de Afrikaanse arbeiders te verjagen zodat ze vervangen zouden kunnen worden door Roemeense en Bulgaarse arbeiders. Minister van Binnenlandse Zaken Maroni gaf vervolgens de migranten de schuld en liet ze wegvoeren.



Jungle World over arbeidsmigranten in Europa Recensies enzo GLOBALINFO