VN-Kinderrechtenverdrag werkt vaker door in Nederlandse rechtspraak
De afgelopen tien jaar hebben Nederlandse rechters in hun uitspraken steeds vaker verwezen naar het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Bijvoorbeeld bij de beslissing om een kind in zijn eigen belang bij zijn vertrouwde pleeggezin te laten blijven. In het strafrecht wordt het kinderrechtenverdrag het minst toegepast. Dit blijkt uit een onderzoek naar 1028 rechterlijke uitspraken door het Centre for Children's Rights Amsterdam (CCRA), in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Sport (VWS).
Toename toepassing verdrag
Drie CCRA-onderzoekers analyseerden ruim 1000 Nederlandse rechterlijke uitspraken tussen 2002 en september 2011, waarin het IVRK expliciet genoemd werd. Het IVRK is het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties, dat voor Nederland sinds 1995 van kracht is. In een kleine tien jaar tijd is er een duidelijke toename te zien van het aantal directe of indirecte toepassingen van het verdrag door de Nederlandse rechter. Een voorbeeld is de beslissing van een rechter om een kind bij zijn vertrouwde pleeggezin te laten blijven wonen, tegen de wens van de ouders in. Dit oordeel werd onder meer onderbouwd met het kinderrecht op continuïteit, dat in het IVRK staat omschreven. "Daarmee kiest de rechter voor het belang van het kind boven dat van de ouder", licht initiator van het onderzoek Coby de Graaf toe. "Het kind mag blijven waar het is."
Rechtstreekse werking verdrag zeldzaam
De onderzoekers signaleren een lappendeken aan toepassingen van het VN-verdrag door de rechter. Zeldzaam is de rechtstreekse werking van het verdrag: rechters zijn voorzichtig met het direct toepassen van het IVRK in een specifieke zaak. Het komt vaker voor dat rechters bij een uitspraak het nationale recht conform het IVRK uitleggen. Vooral de lagere rechter, die een zaak in eerste aanleg behandelt, kiest hier in toenemende mate voor. Hogere rechters, die in hoger beroep of cassatie naar de zaak kijken, zijn een stuk terughoudender. Zij wijzen een beroep op het IVRK eerder af. "Dit zie je vaker, zeker bij de Hoge Raad", aldus De Graaf. "Een uitspraak van de Hoge Raad heeft natuurlijk ook grote consequenties."
Toepassing IVRK groeit sneller dan bij EVRM
Daarom is het bijzonder, stellen de onderzoekers, dat de Hoge Raad enkele maanden geleden een zwaar gewicht toekende aan het belang van het kind in een vreemdelingenzaak over een Angolees gezin. In zijn arrest besliste de Hoge Raad dat de kinderen hun recht op opvang behouden, ondanks het feit dat hun moeder niet meewerkt met de terugkeer naar Angola. Deze tegenwerking kan de kinderen niet aangerekend worden, aldus het arrest, 'nu zij hierin geen stem hebben gehad.' Daarmee ging de Hoge Raad voor het eerst expliciet in op een beroep dat een van de partijen deed op het IVRK. Als de toepassing van het VN-verdrag door lagere rechters blijft toenemen, vergroot volgens de onderzoekers de kans dat de hogere rechters hierin vaker volgen. "Die beweging zag je ook bij de toepassing van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)", zegt De Graaf. "Bovendien groeit het aantal toepassingen van het IVRK sneller dan bij het EVRM."
Belang kind delft onderspit
In het strafrecht is de invloed van het kinderrechtenverdrag marginaal. In 102 uitspraken tussen 2002 en september 2011 verwezen strafrechters naar het IVRK, tegen 430 zaken in het vreemdelingenrecht en 324 in het personen-, familie en civiele jeugdrecht. Een belangrijke reden hiervoor is het grote gewicht dat binnen het strafrecht wordt gehecht aan het algemeen belang van veiligheid en openbare orde. Het individuele belang van het kind delft daartegen vaak het onderspit. Volgens de onderzoekers is winst te halen met een betere onderbouwing door de betrokken advocaat van een beroep op het VN-verdrag. Dit verbeterpunt geldt voor de advocatuur in alle rechtsgebieden.
Aan rapportageplicht is voldaan
De grote verschillen tussen rechtsgebieden in de toepassing van het IVRK, nodigen uit tot vervolgonderzoek. Ook een internationaal rechtsvergelijkend onderzoek naar de toepassing van het verdrag in andere landen, lijkt de moeite waard. Dit werd gesteld bij de presentatie van de publicatie op maandag 10 december, de Internationale Dag van de Rechten van de Mens. Het ministerie van VWS nam als gastheer het boek dankbaar in ontvangst. Niet alleen in Nederland zelf komt het omvangrijke onderzoek van pas: met de studie is ook voldaan aan de rapportageplicht van de Nederlandse regering aan het Comité in Geneve, dat toeziet op de naleving van het IVRK.
J.H. de Graaf, M.M.C. Limbeek, N.N. Bahadur, N. van der Meij.
De toepassing van het internationaal verdrag inzake de rechten van het kind in de Nederlandse rechtspraak, (Ars Aequi Libri, Nijmegen, 2012) ISBN 978-90-6916-987-3. (pdf, 1 MB)Bron: http://www.rechtspraak.nl/Actualiteiten/Nieuws/Pages/VN-Kinderrechtenverdrag-werkt-vaker-door-in-Nederlandse-rechtspraak.aspx
Law blog
Tweet
Reacties