"Kom vooral niet hier" Vluchtelingenwerk sprak met drie experts over de ontwikkeling van vluchtelingenbescherming.
Alleen maar slechter
'Telkens denk ik: veel erger kan het toch niet worden en dan komt er wéér een maatregel die nog rigider en harder is dan de vorige.' Dat schreef Eduard Nazarski in 2004 in VluchtelingenWerk Magazine. En het is er sindsdien alleen maar slechter op geworden, verzucht de toenmalige directeur van VluchtelingenWerk, nu directeur van Amnesty International: 'Indertijd moesten de procedures steeds sneller en strenger, nu staat juist het afhouden centraal. De muren van Fort Europa worden hoger en de eerste hindernissen komen steeds verder weg te liggen. We investeren in Afrika vooral in grensbewaking in plaats van dat we de problemen daar oplossen. Dan blijven mensen komen, of ze komen niet – ten koste van enorm menselijk leed.'
Omslagpunt
Even klonk heel luid de roep om terugkeer van de menselijke maat in
het asielbeleid, herinnert Nazarski zich. Dat was in 2013, toen de
Russische asielzoeker Dolmatov in vreemdelingendetentie zelfmoord had
gepleegd. Maar die maat bleef zoek. 'Waarschijnlijk heeft het beeld van
de Syriërs die in 2015 lopend door Macedonië en Oostenrijk een veilig
heenkomen zochten, daarbij een rol gespeeld.' Toch had 2015 ook een
omslagpunt kunnen vormen. Ashley Terlouw, voormalig beleidsmedewerker
van VluchtelingenWerk, nu hoogleraar migratierecht en rechtssociologie
aan de Radboud Universiteit, denkt terug aan het 'wir schaffen das' van
Angela Merkel. 'Als Nederland en een paar andere landen toen hadden
gezegd: "Ja, inderdaad", dan was het totaal anders gelopen. Dan hadden
die landen een goede verdeling kunnen afspreken, het ging niet om
onoverkomelijk veel mensen. Maar veel mensen zijn bang voor het vreemde
en extreemrechtse partijen gebruiken dat. De rest schuift op: laten we
ook maar tonen hoe flink we zijn, anders raken we misschien onze kiezers
kwijt.'Persoonlijk contact
Jilly van den Ameele is al zo'n twintig jaar vrijwilliger bij VluchtelingenWerk Zeeuws-Vlaanderen en begeleidde talloze vluchtelingen tijdens de asielprocedure. 'Vroeger was de asielwereld overzichtelijker, persoonlijker', vertelt hij. 'Mensen zeiden weleens tegen me: "Waarom ben jij goeie maatjes met het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, red.) en de Vreemdelingendienst, jullie zijn toch water en vuur?" Maar goed contact was altijd in het voordeel van de vluchteling. Nu is het grootschaliger, centralistischer. Ze kennen je niet meer.'Ook de beoordeling van de asielvragen door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) veranderde, zag Van den Ameele: 'Twintig jaar geleden hoefde je als asielzoeker niet zo goed gedocumenteerd te zijn, en ook minder te vertellen over je problemen. Als je zei dat je Koerd was en dat je uit Noord-Irak kwam, dan was het genoeg. Nu laten ze je een taaltest doen om te onderzoeken dat je daar echt vandaan komt. Ook met gezinsherenigingen is het steeds strenger geworden. Als ze twijfelen aan je documenten moet je een DNA-test doen.'
Te strenge eisen
Aan het recht ligt het niet zozeer, stelt hoogleraar Terlouw vast. 'We hebben de afgelopen decennia best een mooi asielsysteem neergezet in Europa. Alleen duikt Nederland in de praktijk ook regelmatig onder. De Europese rechter floot ons bijvoorbeeld terug omdat we van homoseksuele asielzoekers verwachten dat ze weer in de kast zouden gaan bij terugkeer in hun land van herkomst, en omdat we bij de inburgering te strenge eisen stellen.' Intussen blijft Nederland, ondanks protesten, asielzoekers die ons land per vliegtuig bereiken vastzetten. Terlouw: 'Ooit in het detentiecentrum op Schiphol geweest? Daar wil je nog geen uur zijn. Asielzoekers zijn geen misdadigers. We zouden een voorbeeld kunnen nemen aan Zweden, waar asielzoekers met een veel lichter regime in het oog worden gehouden. Gevangenhouding mag alleen als het echt niet anders kan.'Groot venijn
Groot venijn schuilt ook in de wachttijden. Ashley Terlouw: 'Op papier neemt de asielprocedure acht dagen in beslag, maar in de praktijk duurt het eindeloos voordat deze begint. Terwijl de asielzoeker maar gedurende een paar uur recht heeft op een advocaat, wat mogelijk nog wordt ingekort.' Nazarski: 'Veertig weken in een azc, met heel veel mensen op één kamer, zonder privacy, waar je niet weet wat er met je gebeurt: dat is natuurlijk slecht voor je zelfrespect en later ook voor je integratie. Je zou toch zeggen dat de IND dat beter kan na zoveel jaar ervaring met de asielprocedure en wisselende aantallen asielzoekers.'
Ontmoediging
En zelfs na verkrijging van een verblijfsvergunning houdt de
onzekerheid nog lang aan. Terlouw: 'Waar vluchtelingen vroeger meteen
voor onbepaalde tijd mochten blijven, moeten ze nu vijf jaar wachten op
een permanente verblijfsstatus. Als je mensen zekerheid geeft,
investeren ze in de inburgering en durven ze bovendien eerder terug te
gaan, omdat ze niet bang zijn hun rechten te verspelen.' Vrijwilliger
Van den Ameele: 'Ook bij gezinshereniging zijn de wachttijden funest.
Wij zijn misschien gewend aan apart wonen, eenoudergezinnen en
dergelijke. Maar voor deze mensen is het gezin meestal 100 procent
heilig. Een deel van de vluchtelingen kwijnt hierdoor echt weg. En komt
de partner dan eindelijk, dan zijn ze elkaar soms ontgroeid, dat zie je
veel gebeuren. De overheid betaalt nog liever boetes dan dat ze sneller
beslissen. Terwijl het voor de maatschappij ook financieel beter is als
mensen hun zaakjes op de rails hebben. Dan kunnen ze goed inburgeren,
een normaal leven leiden en werk vinden. Maar de overheid ontmoedigt
je, zodat een ander wel twee keer nadenkt voordat hij naar Nederland
komt.'Woest en verbijsterd
Die ontmoediging zie je ook op Europese schaal. Nazarski: 'Ik ben een paar keer op de Griekse eilanden geweest, waar vluchtelingen vast zijn komen te zitten. Ik wist niet of ik woest moet zijn of verbijsterd over de omstandigheden daar. Wij, Europa, houden bewust een systeem in stand dat mensen moet laten zien: je moet vooral niet komen.'De mensonterende situatie in de Griekse kampen is een gevolg van de Turkijedeal, zegt Ashley Terlouw. Basis van het plan was het terugsturen van alle vluchtelingen die vanuit Turkije aankwamen op de Griekse eilanden. Voor elke teruggestuurde vluchteling zou Europa bescherming bieden aan één Syrische vluchteling uit Turkije. In de praktijk worden vluchtelingen die in Griekenland aankomen niet teruggestuurd, waardoor de opvangkampen overvol zijn. Terlouw: 'Het Europese verdeelsysteem werkt niet. Nederland moet helpen met de asielprocedure en de opvang in Griekenland. En we moeten vluchtelingen uit Griekenland overnemen. Als elke stad in Europa een gezin opneemt, zijn we er al ongeveer.'
Erbarmelijke opvang
Staten moeten dus hun verantwoordelijkheid nemen voor asielzoekers buiten de landsgrenzen, vindt Terlouw. 'Is Nederland niet medeverantwoordelijk als de Europese grenswacht op de Middellandse Zee asielzoekers terugstuurt naar de helse situatie in Libië? En we kunnen mensen toch niet terugsturen naar Hongarije of Polen terwijl we weten dat de opvang erbarmelijk is en ze er geen eerlijke procedure krijgen?'Europa vangt wereldwijd gezien niet de meeste vluchtelingen op, integendeel: 85 procent van de vluchtelingen verblijft in arme landen. Eduard Nazarski: 'Dat is natuurlijk idioot, rijke landen zullen ook hun aandeel moeten nemen. Niet alleen financieel en met migratiemanagement, maar ook door een deel van de mensen hier op te vangen. In de uitruil voor het kinderpardon is het aantal kwetsbare vluchtelingen dat Nederland bereid is uit landen rond conflictgebieden over te nemen verminderd van 750 naar 500 per jaar. Dat is diep beschamend.'
Het moet anders
Intussen doemt een nieuw probleem op: klimaatverandering. Nazarski: 'Als we daar niets aan doen, worden grote gebieden onleefbaar. Dan zal het aantal vluchtelingen sterk toenemen.' Het moet dus anders, maar hoe? 'Laat mensen die hier komen niet hangen in tijdelijkheid', zegt Ashley Terlouw: 'En verdeel vluchtelingen binnen Europa volgens een eerlijke verdeelsleutel, rekening houdend met welvaart, opvangcapaciteit, werkgelegenheid en de wensen van de asielzoeker.' Nazarski: 'Help de herkomstlanden met het oplossen van hun problemen. Ga klimaat- verandering tegen, en help bijvoorbeeld Bangladesh met hun waterkering. Ondersteun gebieden rondom landen waar veel vluchtelingen vandaan komen bij de opvang, en nodig ook een paar duizend mensen uit om hier een nieuw bestaan op te bouwen. We kunnen maar een klein deel oplossen, maar daar moeten we dan ook niet voor weglopen.'
Niet langer zwijgen
Dat klinkt mooi, maar hoe krijg je de politiek zover? Nazarski: 'De
politiek moet meer gaan luisteren naar al die goedwillende mensen die
wél iets voor vluchtelingen willen betekenen. Die mensen hoor je nu te
weinig. Het is ook niet makkelijk om je in het huidige vergiftigde debat
te mengen. Organisaties als VluchtelingenWerk kunnen de zwijgende
meerderheid toerusten om, ook op het schoolplein en in de kroeg, hun
geluid te laten horen. En de mensen die actief zijn voor vluchtelingen
kunnen hun netwerken verstevigen, zodat ze iets zelfbewuster naar buiten
treden. Als we elkaar steunen kunnen we een ander verhaal laten
klinken. Een reëel verhaal, want natuurlijk is niet elke asielzoeker een
"driesterrenvluchteling" die vanaf dag één kan bijdragen aan de
Nederlandse samenleving.'Humane stapjes
Soms kun je juridisch bereiken wat politiek niet lukt. Ashley Terlouw ziet bij de Nederlandse rechter wat ruimte ontstaan: 'Iets vaker hoor je: zó streng kun je voor asielzoekers niet zijn, het beleid moet wel voldoen aan de Europese regels.' Een ander lichtpuntje ziet Terlouw in al die mensen die zich met hart en ziel voor vluchtelingen inzetten. Mensen zoals Jilly van den Ameele dus. Als je naar hem luistert wordt het opeens behapbaar: 'Er is allerlei ellende in de wereld waar ik niks aan kan doen. Maar hier, in mijn kleine omgeving, kan ik wél iets doen. Ieder stapje naar meer humaniteit is er één.'Dit is een artikel van Vluchtelingenwerk: https://www.vluchtelingenwerk.nl/publicaties/webartikelen/kom-vooral-niet-hier
Interessant artikel? Deel het eens met uw netwerk en help mee met het verspreiden van de bekendheid van dit blog. Er staan wellicht nog meer artikelen op dit weblog die u zullen boeien. Kijk gerust eens rond. Zelf graag wat willen plaatsen? Mail dan webmaster@vreemdelingenrecht.com In verband met geldwolven die denken geld te kunnen claimen op krantenartikelen die op een blog als deze worden geplaatst maar na meestal een dag voor de krantenlezers aan leeswaardigheid hebben ingeboet terwijl wij vreemdelingenrecht specialisten ze soms wel nog jaren gebruiken om er een kopie van te maken voor een zaak ga ik over tot het plaatsen van alleen het eerste stukje. Ja ik weet het: de kans dat u doorklikt is geringer dan wanneer het hele artikel hier staat en een kopie van het orgineel maken handig kan zijn voor uw zaak. Wilt u zelf wat overnemen van dit weblog. Dat mag. Zet er alleen even een link bij naar het desbetreffende artikel zodat mensen niet alleen dat wat u knipt en plakt kunnen lezen maar dat ook kunnen doen in de context. Subscribe to Vreemdelingenrecht.com blog by Email
Reacties