Wat is de link tussen The Chronicles of Narnia, noodsituaties en mensenrechten?

Als het bommen op je regent en je het gevoel hebt dat je je tegen een duivelse vijand moet verdedigen maar je je afvraagt of je ergens een grens moet trekken bij wat je zelf doet. Dat was het dilemma waar de schrijver van de Chronicles of Narnia, C.S. Lewis, mee worstelde tijdens één van zijn radiolezingen  die hij voor de BBC hield tijdens de Blitz toen de Duitsers London en andere Britse steden nacht na nacht bombardeerden. Hij meende dat er een "law of humankind" was die niet geschreven werd maar net zo basaal als een natuurkundige wet was. Dat je je als mens je aan die wetten van het mensdom moest houden. Begint u al te denken "Dat klinkt als de natuurwetten van de Verlichting en wat we nu mensenrechten noemen?"

Deze week zei een Vlaamse psycholoog op tv dat de menselijke geest sterk wordt door tegenslagen als oorlogen en rampen als Corona, wanneer je niet gewoon alles kan doen wat je wilt. Wat mij op is gevallen is dat het enorme lijden tijdens de Tweede Wereldoorlog van niet alleen soldaten maar ook burgers een enorme boost heeft gegeven aan de ontwikkeling van mensenrechten. Niet alleen van de klassieke grondrechten maar ook sociale grondrechten.

Bij grondrechten / mensenrechten draait het om het handelen of juist een stapje terug doen van de Staat. Maar doordat sommige van de rechten ook directe horizontale werking hebben zijn ze ook eigenlijk tot ons moreel compas gaan behoren. Voor iemand van onze generatie zijn die mensenrechten "gewoon" geworden. Je ziet ook dat mensen ze gaan eisen "IK heb RECHT op...". Maar mensenrechten houden ook in "IK moet mijn eigen morele compas zo instellen dat ik de grondrechten van een ander met voeten treed." Dat is iets wat ik de nodige mensen ziet vergeten tijdens de Corona-crisis. 

Nou weer terug naar meneer Lewis.

Zijn BBC lezingen werden massaal beluisterd door de Britten en zijn stem werd net zo bekend als die van Churchill. Mensen gaven na de oorlog aan dat ze veel steun hadden ondervonden van die lezingen en ze werden gebundeld in een boek getiteld "Mere Christianity". Nee collega's Fouad, Ali en Samira niet gaan afhaken nu. Ook voor de moslims onder ons is een deel van dit boek bere-interessant omdat het juist die ontwikkeling van de mensenrechten tijdens die donkere dagen in schuilkelders beschrijft. En bedenk even dat in die dagen geweten en moraal werden gespiegeld aan de toen dominante Christelijke godsdienst. Andere smaken waren agnost of atheist maar Boeddisme, Islam en Hindoisme waren nog niet zo bekend als nu. Dus je begaat zeker geen doodszonde om het eerste deel van dit boek te lezen. Het is zeker literatuur dat in een beroepsschrift kan worden aangehaald (Piet Hein Hillen misschien voor die zaak van jou).

Hij spreekt over de "law of humankind"  

One of the main theses in Lewis's apologia is that there is a common morality known throughout humanity, which he calls "natural law". In the first five chapters of Mere Christianity, Lewis discusses the idea that people have a standard of behaviour to which they expect people to adhere. Lewis claims that people all over the earth know what this law is and when they break it. He goes on to claim that there must be someone or something behind such a universal set of principles.^[117]

These then are the two points that I wanted to make. First, that human beings, all over the earth, have this curious idea that they ought to behave in a certain way, and cannot really get rid of it. Secondly, that they do not in fact behave in that way. They know the Law of Nature; they break it. These two facts are the foundation of all clear thinking about ourselves and the universe we live in

The core of the first section centers on an argument from morality, the basis of which is the "law of human nature", a "rule about right and wrong," which, Lewis maintained, is commonly available and known to all human beings. He cites, as an example, the case of Nazi Germany, writing:

"This law was called the Law of nature because people thought that every one knew it by nature and did not need to be taught it. They did not mean, of course, that you might not find an odd individual here and there who did not know it, just as you find a few people who are colour-blind or have no ear for a tune. But taking the race as a whole, they thought that the human idea of decent behaviour was obvious to every one. And I believe they were right. If they were not, then all the things we said about the war were nonsense. What was the sense in saying the enemy were in the wrong unless Right is a real thing which the Nazis at bottom knew as well as we did and ought to have practised? If they had had no notion of what we mean by right, then, though we might still have had to fight them, we could no more have blamed them for that than for the colour of their hair."^[7]

On a more mundane level, it is generally accepted that stealing is a violation of this moral law. Lewis argues that the moral law is like scientific laws (e.g. gravity) or mathematics in that it was not contrived by humans. However, it is unlike scientific laws in that it can be broken or ignored, and it is known intuitively, rather than through experimentation. After introducing the moral law, Lewis argues that thirst reflects the fact that people naturally need water, and there is no other substance which satisfies that need.

(Bron: Wikipedia)

De schrijver van de Chronicles of Narnia, C.S. Lewis, doceerde literatuur aan Oxord en Cambride en was een hechte vriend van Tolkien. Ook van Tolkien wordt wel beweerd dat zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn beroemde trilogie hebben beinvloed. Ikzelf moet daar altijd meer denken aan een aanklacht tegen industrualisatie en de veranderingen door de invloed van de moderne tijd.

Lewis zelf was als eerstejaars student als soldaat naar de slagvelden in Frankrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog gestuurd en had daar zijn beste vriend verloren. Als tiener en twintiger worstelde hij erg met de vraag of er een God was. Daarom werd hij als Katholieke jonge jongen eerst atheist maar begin dertig werd hij belijdend lid van de Anglicaanse kerk.

Behalve romans zoals die over Narnia heeft hij ook veel non-fictie geschreven. Hij was een bekende amateur theoloog.

Ik heb via Audible het boek beluisterd en het is een heerlijke exercitie in het kraken van je hersencellen. Het maakt het hele denkproces rond de periode dat de mensenrechtenverdragen tot stand komen duidelijk. En als mensen dit konden doen tijdens de Blitz dan is het wellicht ook wat voor ons tijdens een nieuwe lockdown.

Bron plaatjes: Wikipedia

Luisterboek

Hardcover

e-book