Ieder land mag zelf bepalen wie zijn onderdanen zijn. Tegenover andere landen bestaat alleen de verplichting om staatloosheid te voorkomen en tegenover je eigen (potentiële) onderdanen geldt een verbod van willekeur. Daarnaast werd het hebben van meer dan een nationaliteit vaak als onwenselijk gezien omdat in dat geval loyaliteitsconflicten zouden kunnen ontstaan.
De systemen van nationaliteitsrecht van de diverse landen kunnen globaal worden onderverdeeld in twee stromingen: het ius sanguinis en het ius soli. Het eerste betekent dat de afstamming bepaalt of je onderdaan bent van een land, dus: je krijgt bij je geboorte de nationaliteit van (een van je) ouders en je geeft die nationaliteit vervolgens weer door aan je kinderen, ook als je in een ander land woont.
Ius Sanguinis en ius Soli
Bij het ius soli is de geboorte op het grondgebied van een bepaalde staat bepalend voor het verkrijgen van de nationaliteit. Nederland kent met de meeste andere West-Europese landen traditioneel het ius sanguinis. Het ius soli komt voort uit de Angelsaksische traditie. Daarnaast geldt dat dun bevolkte of jonge staten eerder geneigd zullen zijn om aan iedereen die op hun grondgebied is geboren, het staatsburgerschap te verlenen, ook als deze personen door afstamming al een andere nationaliteit krijgen.
Nationaliteitsrecht
Dit leidt uiteraard tot dubbele nationaliteit, net als het hebben van ouders van verschillende nationaliteiten. Daarom kennen veel landen in hun nationaliteitsrecht regels ter beperking van dubbele nationaliteit. In bepaalde gevallen kan dat bijvoorbeeld ook voor Nederlanders gelden die langdurig in het buitenland verblijven en nooit meer een nieuw Nederlands paspoort hebben aangevraagd.
Een dicht bevolkt land als Nederland dat zich ook tot doel stelt om voor zijn onderdanen een bepaald welvaartsniveau te garanderen, voert noodgedwongen een vrij strikt beleid op het gebied van het nationaliteitsrecht.
Dat heeft niet alleen gevolgen voor Nederlandse inwoners van buitenlandse afkomst, maar ook voor Nederlanders die over de grens wonen, trouwen of kinderen krijgen, zoals bij expats nogal eens voorkomt. Om je eigen Nederlanderschap hoef je je meestal geen zorgen te maken, tenzij je vrijwillig een andere nationaliteit aanneemt. Maar het kan een hele onderneming zijn om het Nederlanderschap van je kinderen veilig te stellen.
Nederlanderschap aantonen
Ik zeg met opzet “veilig stellen” want het uitgangspunt is nog steeds dat het kind van een Nederlander (v/m) Nederlander is door geboorte. De moeilijkheid zit eerder in het bij elkaar krijgen van de juiste documenten en het aanbieden daarvan in de juiste vorm om het Nederlanderschap te kunnen aantonen. Daarbij gaat het erom de afstamming van een Nederlandse vader of moeder aan te tonen en om de echtheid van de getoonde documenten aannemelijk te maken.
Info niet actueel
Een Nederlands paspoort voor je kind kan worden aangevraagd bij een Nederlands consulaat in het buitenland. Het valt op dat de diverse Nederlandse consulaten op hun websites niet allemaal dezelfde informatie verstrekken over de over te leggen bescheiden en dat de informatie vaak niet actueel is. Globaal gaat het om de volgende documenten. Voor een kind met een Nederlandse moeder zal het in het bijzonder gaan om een uittreksel uit het geboorteregister (of een afschrift van de geboorteakte) vergezeld van legalisatie en een vertaling.
Voor een kind met een Nederlandse vader die met de moeder is getrouwd, moet daarnaast de huwelijksakte worden overgelegd, eventueel weer voorzien van legalisatie en vertaling.
Ingewikkeld
Ingewikkeld kan het worden als de vader niet met de moeder getrouwd is, omdat het dan moeilijker is om de afstamming aan te tonen. Dan kunnen zich tal van problemen voordoen die teveel zijn om hier allemaal te bespreken. Ik zal hier alleen ingaan op het nationaliteitsgevolg van een erkenning, omdat zich daar recentelijk enkele wijzigingen hebben voorgedaan. In het Nederlandse familierecht is buiten het geval van een huwelijk, de vader van het kind degene die het kind heeft erkend of van wie het vaderschap door de rechter is vastgesteld.
Het is echter naar Nederlands recht nog altijd mogelijk om een kind te erkennen, ook al bestaat er geen twijfel over dat de erkenner niet de biologische vader is. Dat laatste is niet in overeenstemming met het hierboven beschreven uitgangspunt van het Nederlandse nationaliteitsrecht, de gedachte van het ius sanguinis.
Rijkswet op Nederlanderschap
Omdat men bang was voor erkenningen die alleen bedoeld waren om een kind Nederlander te laten worden, werd de Rijkswet op het Nederlanderschap met ingang van 1 april 2003 zo gewijzigd dat een kind dat door een Nederlander na de geboorte is erkend, alleen door optie het Nederlanderschap kan krijgen, als het gedurende drie jaar door de erkenner is verzorgd en opgevoed. Dat heeft tot tal van problemen en gerechtelijke procedures in Nederland geleid en uiteindelijk heeft de hoogste Nederlandse rechter, de Hoge Raad, bepaald dat door deze wetgeving een ongerechtvaardigd onderscheid bestaat tussen kinderen die door hun biologische vader worden erkend en kinderen waarvan het vaderschap door de rechter is vastgesteld.
DNA-bewijs
Per 1 maart 2009 is daarom de Rijkswet op het Nederlanderschap weer gewijzigd. Nu geldt dat kinderen die na de geboorte, maar vóór hun zevende verjaardag door een Nederlander worden erkend, wel meteen daags na de erkenning de Nederlandse nationaliteit krijgen. Dat geldt dus ook als de erkenner niet de “echte” vader is. Voor kinderen die worden erkend als ze ouder dan zeven jaar zijn, moet uiterlijk binnen een jaar na de erkenning DNA-bewijs van biologisch vaderschap afkomstig van een erkend laboratorium worden overgelegd. In Nederland zijn vooralsnog pas twee laboratoria erkend.
Gelukkig voor Nederlandse expats mag het bewijs ook afkomstig zijn van een buitenlands laboratorium, als dat voldoet aan dezelfde kwaliteitseisen. Die eisen zijn opgesteld door de Paternity Testing Commission van de International Society of Forensic Genetics (FSI 2007, zie www.isfg.org). Als overgangsregeling voor kinderen die zijn geboren op of na 1 april 2003 geldt vanaf 1 maart 2009 dat tot hun 7e verjaardag namens hen een optieverklaring voor het Nederlanderschap kan worden afgelegd.
Erkenning buitenland
Voor Nederlandse expats is nog een ander punt van belang. Als de erkenning van het kind plaatsvindt buiten Nederland, moet deze in Nederland worden erkend om nationaliteitsgevolg te hebben. Daarvoor zal het weer noodzakelijk zijn om de erkenningsakte te laten legaliseren en vertalen. Daarnaast mag de buitenlandse erkenning niet in strijd zijn met de Nederlandse opvattingen van openbare orde.
Een Nederlander mag bijvoorbeeld niet een kind erkennen als hij met een andere vrouw dan de moeder van het kind is gehuwd, tenzij hij aantoont dat hij met moeder en kind “family life” onderhoudt.
De verwachting van juristen die zijn gespecialiseerd op het gebied van nationaliteitsrecht is dat ook de nieuwe regeling weer tot verschillende rechtszaken in Nederland zal leiden. En ik vraag mij af wat de ingewikkelde regelgeving en de gebrekkige informatievoorziening daarover bij de Nederlandse vertegenwoordigingen betekent voor Nederlandse expats. Op het voeren van procedures zullen zij wel niet zitten te wachten, maar wel op een paspoort voor hun kind.
NB: In de laatste week van oktober wordt het wijzigingsvoorstel Rijkswet op het Nederlanderschap met betrekking tot meervoudige nationaliteit en andere nationaliteitsrechtelijke kwesties in de Tweede Kamer behandeld. Daarna komen wij op dit onderwerp terug.
Mr. Drs. Sabine Verbeek-Meinhardt (44) is sinds 2005 als wetenschappelijk medewerker werkzaam bij het Internationaal Juridisch Instituut (IJI) in Den Haag. Het IJI geeft advies aan advocaten, notarissen en de rechterlijke macht over internationaal privaatrecht en buitenlands recht. Sabine heeft voordien onder meer gewerkt in de advocatuur en bij De Nederlandsche Bank. Zij heeft volkenrecht en internationaal recht gestudeerd aan de Universiteit Leiden.
Meer informatie:
http://www.iji.nl/.
Bron:
http://www.rnw.nl/nl/nederlands/article/aantonen-dat-je-nederlander-bent-knap-ingewikkeld
